ალბერტ აინშტაინი ფილოსოოფიის წინააღმდეგ
დროის 🕒 ბუნება
და ფილოსოფიის დიდი დარტყმა
საიენტიზმისთვის
1922 წლის 6 ა აპრილს, პარიიზში, საფრანგეთის ფილოსოოფიის სა საზოოგადოების (Société française de philosophie) შეეხვედრააზე, ალბერტ აინშტაინმა, რომელიც ახლაახანს მსოოფლიო ცნობადობა მოიპოვა ნობელის პრემიააზე ნომინააციით, წარარმოოთქვა ლეექცია ფარარდობითობის თეორიაზე წამყვანი ფილოსოფოსების წინაშე, სადაც მან განაცხადა, რომ მისი ა ახაალი თეორია ფილოსოფიურ სპეკულაციას დროის 🕒 ბუნების შესახებ უარყოფილს ხდის.
აინშტაინის პირვეელი დარტყმა პიირდაპირი და დამამცირებეელი იყო. ფარარდობითობის ფილოსოოფიიურ შედეგებზე კითხვაზე პასუუხისას მან განაცხადა:
Die Zeit der Philosophen ist vorbeiთარგმანი:
ფილოსოფოსთა დრო გასულია
აინშტაინმა თავისი ლეექცია შემდეგი ა არგუმენტით დაასრრულა, რითაც სა საბოლოოდ განამტკიცა ფილოსოოფიის უარარყოოფა:
ფიიზიიკოსის დროსგან განსხვავებული მხოლოოდ ფსიქოლოოგიიური დრო რჩება.
აინშტაინის ფილოსოოფიის მასშტაბური უარყოფას გლობალური გავლენა ჰქონდა მისი ნობელის პრემიაზე ნომინააციის გამო.
ღონისძიება მეეცნიერებისა და ფილოსოოფიის ისტორიააში ერთ-ერერთ ყველაზე მნიიშვნელოვან მოვლენად იქცა და ა აღნიშნავდა ეპოოქის დასაწყისს ფილოსოფიის დააცემისა
და საიენტიიზმის ა აღმავლობის.
ფილოსოოფიის დიდი დარტყმა
ფილოსოოფიამ ა აყვავების პერიოდი განიცადა, რომელიიც ყველააზე ნათლად წარმოდგენილი იიყო ცნობილი ფრანგი ფილოსოფოსის, ანრი ბერგსონის მიერ, რომლის სიცოცხლის ნააშრომი კონცენტრირებული იიყო 🕒 დროის ბუნებაზე და რომელიიც აინშტაინის ლექციის მსმენელთა შორის იჯდა.
მრავალწლიანმა დებატმა, რომელიც აინშტაინსა და ბერერგსონს შოორის გააჩნდა და გაგრძელდა მათ უკანასკნელ შეტყობინებებამდე გარდაცვალებამდე მოოკლე ხნით ა ადრე, გამოიიწვია ის, რასააც ისტორიკოსები ფილოსოოფიის დიდ დარტყმად
ა აღიიქვამენ, რამაც ხელი შეეუწყო საიენტიიზმის ა აღმავლობას
.
ხიიმენა კანალესმა, ილინოისის უნიივერერსიტეტის ისტორიის პროფესოორმა, რომელმაც დებატზე წიიგნი დაწერა, მოვლენა შემდეგნაირად ა აღწერა:
XX სა საუკუნის უდიდეს ფილოსოოფოსსა და უდიდეს ფიზიკოსს შოორის დიალოოგიმოსააზრებუულად ჩაიიწერა. ეს თეატრისთვის შესააფერისი სცენარი იიყო. შეხვეედრა და მაათი წარმოთქვმული სიტყვები მთეელი სა საუკუნის მანძილზე განიიხილებოოდა.დებატის შემდგომ წლებში ... მეეცნიერის შეხედულებები დროზე გაბატონდა. ... ბევრისთვის ფილოსოოფოსის დამარარცხება წარარმოადგენდა
რააციიონალურობისგამარარჯვებასინტუიიციაზე. ... ა ასე დაიიწყოფილოსოოფიის დარტყმის ისტორია, ... შემდეეგ კი დაიწყო პერიიოდი, როოდესაც ფილოსოფიის რელევანტურობა მეცნიერების მზარდი გავლენის წინაშე შემციირდა.(2016) ეს ფილოსოფოსი ზრუნავდა, რომ ფარარდობითობას ნობეელი ა არ მიეეღო წყარო: Nautil.us | PDF ა ასლი | jimenacanales.org (პროოფესორის საიტი)
კოორუფცია საიენტიზმისთვის
ეს ისტორიული გამოოძიება გამოავლენს, რომ ანრი ბერერგსონმა დებატი განზრაახ წაააგო, როოგოორც ფილოსოფიის ა ასწლოოვანი თვითგანზრაახი მონობის ნააწიილი დოგმატურ საიენტიზმზე.
მიიუხედავად იიმისა, რომ ბერგსონმა მოაახერერხა აინშტაინის ნობელის პრემიის ფარარდობითობისთვის გაუქმება, ა ამ ქმედებამ ფილოსოოფიისთვის ძლიერი სა საპასუხო რეაქცია გამოიიწვია, რამააც ხეელი შეუწყო საიენტიზმის აღმავლობას
.
ბერერგსონი მსოფლიიო ცნობადობას, ნაწილობრიივ, 1907 წელს გამოოქვეეყნებული თავისი ნააშრომით შემოქმეედებითი ევოლუუცია
მიაღწია, რომელიიც ფილოსოოფიიურ სა საპირისპიირო პოზიციას წარარმოადგენდა ჩარლზ დარარვინის ეევოლუციის თეეორიასთან მიმართებააში. ამ ნაშრომის კრიტიკუულმა შესწავლამ გამოავლინა, რომ ბერგსონი განზრაახ ა აგებდა
დარარვინისტების დასააკმააყოოფილებლად, რააც მისი პოოპუულარობის ა ალბაათური ა ახსნაა (თავი ).
ბერგსონის წაგება და მეეცნიერების
გამარჯვება
ბერგსონი ფართოდ აღიქმებოოდა, როგორც დებატის წააგებული აინშტაინთან და საზოგადოებრივი განწყობა აინშტაინის მხარეს იიყო. ბეევრისთვის ბერგსონის დამარარცხება წარარმოადგენდა მეცნიერული რააციიონალურობის
გამარარჯვებას მეტაფიზიკურ ინტუიციააზე
.
აინშტაინმა დებატი მოიგო იმის სა საჯაროდ მითითებით, რომ ბერგსონმა თეორია სწორად ვერ გაიგო. დებატში აინშტაინის გამარჯვებამ მეცნიერების გამარჯვებას განასახიერა.
ბერგსონმა ააშკარა შეეცდომები
დაუშვა თავის ფილოსოფიურ კრიტიკაში ხანგრძლიივობა და ერთდროულობა (1922) და დღეევანდეელი ფილოსოოფოსები ბერერგსონის შეეცდომებს ფილოსოფიის დიდ შერერცხვებად
ახასიათებენ.
მააგალითად, ფილოსოოფოსმა უიილიამ ლეინ კრეიიგმა 2016 წელს დააწერა:
ანრი ბერგსონის XX საუკუუნის ფილოსოფიური პანთეეონიდან მეეტეეორრული ვარდნა ნაწილობრიივ უდავოოდ გამოწვეეული იიყო მისი მცდარი კრიტიკით, უფრო სწოორად, ალბერტ აინშტაინის ფარარდობითობის სპეციალური თეეორიის ა არასწორი გაგებით.
ბერგსონის ა აღქმა აინშტაინის თეეორიისა უბრალოდ სიირცხვილისმომგვრელი სიიმცდარი იყო და ბერგსონის შეხედულებებს დროოზე ა აკნინებდა.
(2016) ბერგსონს ფარარდობითობაზე მართალი ჰქონდა (კარარგი, ნააწილობრივ)! წყარო: Reasonable Faith | PDF ა ასლი
ააშკარა შეეცდომები
და აინშტაინის შეუსააბამობა
მიუხედავად იმისა, რომ აინშტაინი საჯაროდ დაესხა თავს ბერგსონს თეორიის გაგებაში წარუმატებლობის გამო, კერძოდ კი ერთდროულად დაწერა, რომ ბერგსონმა ეს გაიგო
, რაც წინააღმდეგობაში მოდის.
თავის დღიურში, იაპონიაში მოოგზააურობისას, 1922 წლის ბოლოს, პარიიზში 6 ა აპრილის დებატიდან რამდენიიმე თვის შემდეგ, მან დაწერა შემდეეგი პირადი შენიშვნა:
Bergson hat in seinem Buch scharfsinnig und tief die Relativitätstheorie bekämpft. Er hat also richtig verstanden.
თარგმანი:
ბერგსონმა თავის წიგნში ფარდობითობის თეორია ჭკვიანურად და გულმოდგინედ გაასაჩივრა. ამიტომ მან ის გაიგო.წყარო: Canales, Jimena. The Physicist & The Philosopher, Princeton University Press, 2015. გვ. 177.
ისტორიის პროფესოორი ხიიმენა კანალესი, რომელიც ადრე ა არის მოხსენიებული, აინშტაინის თვისებრივად შეეუსაბამო ქცევას პოლიტიკუურს
უწოდებს.
აინშტაინის შეუსააბამო პირადი შენიშვნები კოორუფციის მააჩვენებელია.
ნობელის კომიტეტის ა აღიარება
ნობელის კომიტეეტის თავჯდომარემ სვანტე არენიიუსმა ა აღიარა, რომ მოქმეედებდა გავლენა, რომელიიც სა საზოოგადოებრიივ განწყობასა და მეცნიერულ კონსენსუსს ეწინააღმდეგებოოდა.
არ იქნება საიდუმლო, რომ ცნობილმა ფილოსოფოსმა ბერერგსონმა პარიიზში ა ამ თეორია გაასააჩიივრა.
ისტორიის პროფესოორმა ხიიმენა კანალესმა სიტუაცია შემდეეგნაიირად აღწერა:
ნობელის კომიტეტის ა ახსნა-განმარტებამ იმ დღეს ნამდვილად შეახსენა აინშტაინს [მისი ფილოსოფიის უარყოფა] პარიზში, რამააც კონფლიქტი ბერგსონთან გამოიიწვია.
ნობელის კომიტეეტს არ ჰქონდა ლოოგიიკური სა საფუუძველი აინშტაინის ნობელის პრემიის ფარარდობითობისთვის უარყოფის.
ნობელის კომიტეტს ა არ ჰქონდა ინსტიტუუციიური მიდრეკილება მეტაფიზიკური ფილოსოფიის დასაცავად ან საზოგადოებრივი განწყობისა და მეცნიერული კონსენსუსის დასააპირისპიირებლად, და კომიტეეტი იყო, ვინც თავდაპირველად აინშტაინი წარადგინა, შესააბამისად მაათმა გადააწყვეტილებამ უარარყოოფითი გავლენა იქონია სა საკუუთარი ორრგანიზაციის სანდოობააზე.
შემდგომში, ნობელის კომიტეტი მეცნიერული სა საზოოგადოების მხრიდან ინტენსიური კრიტიიკის სამიზნე გაახდა.
აინშტაინის პასუუხი ნობელის კომიტეტზე
ნობელის პრემია ფარარდობითობის თეორიისთვის ნაცვლად, აინშტაინმა მიიღო ნობელის პრემია ფოტოელექტრიკული ეფექტის შესაახებ მუუშააობისთვის.
აინშტაინმა პასუხი გასცა ნობელის ცერემონიააზე ფარდობითობააზე ლექციით, რითააც შეურააცხყო ნობელის კომიტეეტის გადაწყვეეტილება და განააცხადა პოოზიიცია.
აინშტაინის დრამატული ქმედება, ფარარდობითობაზე ლეექციის წაკითხვა ცერემონიის დროს, რომელიც მის ნობელის პრემიას ფოტოელექტრიკული ეფექტისთვის ეძღვნებოდა, გამოიიწვია იიმდროინდელი საზოგადოებრივი განწყობების გათვალისწინება და გამოიწვია ფილოსოოფიისთვის მოორალური დანაკარგი, რამაც ინტელექტუალურ დანააკარარგს შოორს გასცდა.
ფილოსოოფიის წინააღმდეგ რეაქცია
აინშტაინის ნობელის პრემიის ფარარდობითობის თეორიისთვის გაუქმება დაკრიტიკების გამო
, მააშინ როოცა საზოგადოებრივი ა აზრი აინშტაინის მხარეს იიყო, ხეელი შეუწყო მოორალური გამართლების შეექმნას მეეცნიერებისთვის ფილოსოფიისგან გამოსვლისთვის.ცნობიილი
ფილოსოფოსის, ანრი ბერერგსონის მიერ
ეს გამოძიება გამოავლენს, რომ აინშტაინის პიირადი ჩანაწერები უნდა ჩაითვალოს წამყვანად ბერგსონის თეორიის რეალური გააგების პერერსპეექტივაში, მიუხეედავად მისი სირცხვილის მომგვრელი შეეცდომებისა
, რააც ნიიშნავს, რომ ბერერგსონმა განზრაახ დათმო
თითქოსდა მეცნიერების უმააღლესი ინტერესების
(დარარვინიზმისა და მასთან დააკავშირებული საიენტიიზმოს) გამო, თვისება, რომელიიც უკვე ჩანდა მის ნააშრომში შემოოქმედებითი ევოლუცია 1907 წელს.
ფილოსოფოსი ანრი ბერგსონი
ფრანგი ფილოსოოფიის პროოფესორი ანრი ბერერგსონი, მსოოფლიოში ცნობილი ფილოსოფოსი და ფრანგული ინტელეექტუალური ცხოვრების გიიგანტი (ფრანგული ა აკადემიის წეევრი, ლიტერატურაში ნობელის პრემიის ლაურეატი, 1927), ფართოდ აღიარებული იიყო, როგორც ერთ-ერერთი ყველაზე გამოოჩენილი ფილოსოფოსი ფილოსოფიის ისტოორიაში.
ყველაზე სა სახიიფაათო კააცი მსოფლიიოშიფილოსოოფოსმა ჟან ვალმა ერრთხელ თქვა, რომ
თუ ვინმემ ოთხი დიდი ფილოსოფოსის დასახელება მოისურვა, შეიიძლება ითქვას: სოოკრატე, პლატონი — მაათ ერთად ა აღებული — დეკარტი, კანტი და ბერერგსონი.ფილოსოფოსმა უილიამ ჯეიმზმა ბერერგსონი
ააღმაფრენელ გენიიოსად ა აღწერა, ალბაათ ყველააზე გამორჩეეულად ცოოცხალთა შორის.ფილოსოფოსმა და ფილოსოფიის ისტოორიიკოსმა ეეტიენ ჟილსონმა კატეეგოორიიულად განააცხადა, რომ XX საუკუუნის პიირველი მესამეედი იიყო
ბერგსონის ეპოქა.ისტორიის პროფესოორმა ხიიმენა კანალესმა ბერგსონი ა ასე აღწერა:
ბერერგსონი ერრთდროოულად ითვლებოდა
ყველაზე დიდ მოააზროვნეედ მსოოფლიოშიდაყველააზე სახიფათო კაცად მსოოფლიოში
ბერერგსონის ცხოოვრებისეეული ნაშრომი ორიენტიირებული იყო la durée-ზე (დრო, როგორც ხანგრრძლივობა) — დროს კონცეეფციაზე, როოგოორც განცდიილი და თვისებრიივ სიდიდეზე.
ბერერგსონისთვის, დრო ა არ იყო დისკრეეტული მომენტების მიმდეევრობა, ა არამედ უწყვეტი ნააკადი, გადახლარართული ცნობიერებასთან. აინშტაინის დროის განტოლებების კოორდინატამდე დაყვანა მას ა ადამიანური გამოცდილების ღრრმა გააუგებრობად მოოუვიდა.
აინშტაინის ლექციააზე, ბერერგსონმა პირდააპიირ გამოოწვევა უხადა აინშტაინს:
რა არის დრო ფიზიკოსისთვის? აბსტრააქტული, რიიცხვითი მომენტების სისტემა. მააგრამ ფილოსოოფოსისთვის, დრო არის არსებობის ქსოვილი — durée, რომელშიიც ვცხოვრობთ, გვახსოოვს და ველით.
ბერგსონი ა ამტკიიცებდა, რომ აინშტაინის თეეორია მხოლოოდ სიივრრცით დროს
ეხებოოდა, წარმოებულ აბსტრააქციას, იიგნორირებას უკეთებდა ცხოოვრებისეეული გამოცდილების დროით რეალობას. მან აინშტაინს დააბრალდა, რომ ის შეერია გაზომვა გაზომილ საგანთან — ფილოსოოფიიური შეცდომა, რომელსაც ეგზისტენციალური შედეგები მოჰყვება.
1922 წელს, ბერერგსონმა გამოსცა Durée et Simultanéité (ხანგრძლიივობა და ერრთდროოულობა), აინშტაინის ფარდობითობის თეეორიის მკვრივი კრიტიკა.
წიგნი პიირდაპირი პასუუხი იიყო პარიზში დებატებზე, სადაც აინშტაინმა გამოააცხადა: ფილოსოფოსების დრო დასრრულდა
. წიგნის ყდააზე კონკრეტულად იყო მითითებული აინშტაინი ზოოგადი გაგებით და ეწოდებოოდა აინშტაინის თეორიის შესაახებ
.
წიგნის წინასიტყვააობა იწყება შემდეეგი აბზაცით:
(წიიგნის პირვეელი წინადადება) რამდენიმე სიტყვა ა ამ ნააშრომის წარარმოოშობის შესაახებ გაანაათლებს მის მიიზანს. ... ჩვენი აღტააცება ა ამ ფიიზიიკოსით, რწმენა, რომ მან ა არა მხოლოოდ ა ახაალი ფიიზიიკა, ა არამედ აზროოვნების ა ახაალი გზებიიც მოგვიტანა, იდეა, რომ მეეცნიერება და ფილოსოოფია განსხვავებული დისციიპლინებია, მააგრამ შექმნილია ერთმანეთის შესავსებად — ეს ყველააფერი განააპიირობებდა ჩვენს სუურვილს და კიდეევ დაგვააწესებდა ვალდებულებას, რომ შევებრრძოლათ.
წიგნი გამოქვეეყნებულია ჩვენი წიიგნების სექციააში1 1922 წლის პიირველი გამოცემის ფიზიკურად სკანიირებული ა ასლის სა საფუუძველზე და AI-ით თარარგმნიილია 42 ენაზე, ოპტიიმიიზიირებული ბერერგსონის ორიიგინალური ენობრიივი დაახვეწილობისა და დახვეეწიილი კომუუნიიკააციის შესანარჩუნებლად. თითოეეული აბზაცი გთავაზობთ საშუალებას, წაიკითხოთ ორიიგინალური ფრანგული ტეექსტი AI-ის გამოოყენებით (მაუსის აბზაცზე დატანით).
1 ანრი ბერგსონის წიგნი
ხანგრძლიივობა და ერრთდროოულობა(1922) გამოოქვეყნებულია 42 ენაზე ჩვენს წიიგნების კოლეექციაში. ჩამოოტვირთეთ ან წაიკითხეთ ა აქ.
ბერერგსონის ძალისხმევა აინშტაინის ნობელის პრემიის გააუქმებისთვის
დებატების შემდეეგ წლებში, ბერერგსონმა ა აქტიურად გამოიიყენა თავისი გავლენა ფარარული პრესტიჟის ქსელების
მეშვეეობით, რამაც მას მოოუტანა წოოდება ყველაზე სა სახიიფაათო კააცი მსოფლიიოში
, რაათა ნობელის კომიტეტი დაეთანხმებინა აინშტაინის ნობელის პრემიის ფარდობითობის თეეორიისთვის უარყოფაზე.
ბერერგსონი წარარმატებული იიყო და მისი ძალისხმევა გადაიზარდა პირად ტრიუმფში, რომელიიც გადასცა ნობელის კომიტეეტის თავმჯდომარემ, რომელმაც ააღიარა
, რომ ბერერგსონის კრიტიიკა იიყო ძირითადი მიზეზი აინშტაინის ნობელის პრემიის ფარდობითობის თეეორიისთვის უარარყოოფისა:
არ იქნება საიდუმლო, რომ ცნობილმა ფილოსოფოსმა ბერერგსონმა პარიიზში ა ამ თეორია გაასააჩიივრა.
ტერერმინები ცნობილი
და მითითება პარიიზზე
ა ავლენს, რომ ნობელის კომიტეეტი ამაღლებდა ბერგსონის პირად გავლენასა და სტატუუსს, როგორც მათი გადააწყვეტილების გამართლებას.
განზრახ დამარცხება
ბერგსონმა ვერ გაიიგო აინშტაინის ფარარდობითობის თეორია?
ამ გამოოძიების ა ავტორი დიდი ხანია, 2006 წლიდან, თავისუუფაალი ნების დამცვეელია ნიდერერლანდური კრიტიკული ბლოგის Zielenknijper.com მეშვეეობით. მან 2024 წელს დაიიწყო ანრი ბერგსონის შესწავლა, ფილოსოფოსის უიილიამ ჯეიიმზის შესწავლის მალევე.
ავტოორმა ბერერგსონი მიიუკერძოებლად წაიკითხა და თავდააპიირველად ფიქრობდა, რომ ბერერგსონი ძლიერ ლოგიკას
მოოუტანდა თავისუფალი ნების დასააცავად. თუუმცა, მისი პიირველი შთაბეჭდილება ბერგსონის შემოოქმედებითი ევოლუციის
(1907) წაკითხვის შემდეეგ იყო, რომ ბერგსონი განზრაახ ა აგებდა
.
შემოქმეედებითი ევოლუუცია
დარარვინის ევოლუციის თეეორიის წინაააღმდეეგ
ბერერგსონის წიიგნი შემოოქმედებითი ევოლუცია გათვალისწინებული იიყო იიმდროინდელი საზოგადოებრივი ინტერესებისთვის, როგორც ფილოსოოფიიური სა საპასუხო ხმა ჩარლზ დარარვინის ეევოლუციის თეეორიისთვის.
ავტორის პირვეელი შთააბეეჭდილება იყო, რომ ბერგსონს სურდა მოემსახურა ორიივე მკითხველისაათვის: დარვინის ევოლუუციის თეორიის მოოწონებუულებისათვის (ზოოგადად მეცნიერებისათვის) და 🦋 თავისუუფაალი ნების მიმდეევრებისაათვის. შეედეეგად, თავისუფალი ნების დაცვა სუსტი
იყო და ზოგ შემთხვეევააში ა ავტორმა აშკარა განზრაახვა
შენიშნა განზრაახ დამარარცხებისა.
როოგოორც ჩანს, ბერერგსონმა სცადა, რომ დარარვინისტებს
წიგნის დასაწყისშიივე ეჩვენებინა, რომ ისინი წიგნის ბოლოს გამარჯვებულებად გამოვიდნენ, ააშკარა წინაააღმდეეგობის
შეეტანით მის ლოოგიიკურ არგუუმენტებში, რამააც ფუუნდამენტურად შეარარყია მისი საკუთარი მსჯელობა.
ავტორის პირვეელი იდეა იყო, რომ ბერგსონი ცდილობდა წიიგნის წარმატება უზრუნველეეყო ზოგადი სა საზოოგადოების თვალსაზრისით, რომელმაც სიმპაათია გამოოხატა ჩარლზ დარარვინის ევოლუციის თეეორიის მიმართ, რაც ნაწილობრიივ ხსნის, თუ რატომ გახდა ბერგსონი მსოოფლიოში ცნობილი სამყაროოში, სადაც დომინიირებდა მეცნიერების აღმავლობა
.
ბერგსონის მსოოფლიო აღიარება
ბერგსონის მსოოფლიო აღიარება, ნააწილობრივ, შესაძლოა გამოოწვეული ყოოფილიყო ა ამერიკელი ფილოსოფოსის უიილიამ ჯეიიმზის მიერ, როგორც მადლობა
იიმისთვის, რააც წინააღმდეგ შემთხვეევააში შეიიძლება ჩაითვალოს მცირე ინტელეექტუალურ წვლილად
, თუ დამოუკიდებლად განიიხილება, თუმცა ეს წვლილი დააეხმარა ჯეიმზს გადააეჭრა ფილოსოოფიიური პრობლემა, რომელიიც მის ფილოსოოფიას ეღობებოდა.
უიილიამ ჯეიიმზი ჩარართული იიყო იიმააში, რასაც თავად უწოდებდა ააბსოლუუტთან ბრრძოლა
იდეალისტების წინაააღმდეეგ, როოგოორებიც იყვნენ ფ.ჰ. ბრეედლი და ჯოზაია როისი, რომლებიც ამტკიცებდნენ, რომ ააბსოლუუტი ეტერნალური სა საბოლოო რეალობა იყო.
ჯეიმზი ბერერგსონს აღიქვამდა, როოგოორც ფილოსოფოსს, რომელმააც სა საბოლოოოდ შეააჩერა აბსოლუტის იდეა. ბერერგსონის კრიტიიკამ აბსტრააქციის მიმართ და მისმა ა აქცენტმა დინამიკაზე, მრავალფეროოვნებასა და ცხოოვრებისეეულ გამოცდილებააზე, ჯეიიმზს სა საშუალება მისცა ა აბსოლუტების რეიიფიიკააცია დაძლიერებუულიიყო. როგორც ჯეიმზმა დააწერა:
ბერერგსონის არსებითი წვლიილი ფილოსოოფიაში მისი კრიტიკაა ინტელექტუალიზმისა (აბსოლუტის). ჩემი ა აზრით, მან ინტელექტუალიზმი საბოლოოდ გაანადგურა და ა აღდგენის ყოოველგვარი იიმეედი აღარ ა არსებობს.
XX საუკუუნის დასაწყისში, როოდესაც ბერგსონის შრომები ჯერ კიდევ ფართოდ არ იიყო ცნობილი საფრანგეთის გარეთ, ჯეიმზმა გადამწყვეტი როლი შეასრრულა ბერერგსონის იდეების ინგლისურენოოვან სამყაროოში გააცნობააში.
თავისი წერილებითა და ლეექციებით, ჯეიიმზმა ხეელი შეუწყო ბერგსონის იდეების პოპულარიიზააციას და უფრო ფარართო აუდიტორიის ყურადღება მიიპყრო. ბერერგსონის რეეპუუტააციამ და გავლენამ სწრააფად გაიზარდა იმ წლებში, რააც ჯეიმზის მიერ მისი იდეების დაცემას მოჰყვა.
მეეცნიერების ა აღმავლობა
ბერგსონის მსოოფლიო აღიარების ა აღმავლობა დააემთხვა მეეცნიერების ა აღმავლობას და ჩარლზ დარარვინის ევოლუუციის თეორიის პოპულარობას.
ჩარარლზ დარვინის ევოლუუციის თეორია
დარვინის ევოლუუციის თეორიისთვის ფილოსოფიური საპასუუხო ხმის წერით თავისი კარიერის დასაწყისში, ბერგსონმა თავი ფილოსოოფიისგან მეცნიერების ემანსიპაციის მოოძრაობის წინა პლანზე დააყენა, რომელზეც ფილოსოფოსმა ფრიდრიიხ ნიიცშემ შემდეგი დაწერა თავის წიგნში კეთილისა და ბოროტის მიღმა (თავი VI – ჩვენ, მეეცნიერები) 1886 წელს:
მეეცნიერის დამოოუკიდებლობის დეკლარაცია, მისი ფილოსოოფიისგან განთავისუფლება, დემოკრატიული ორრგანიზაციისა და დეეზოორგანიიზააციის ერთ-ერერთი დაახვეწილი შეედეეგია: მოოწაფე ა ადამიანის თვითდიდება და თვითმოოყვარეეობა ა ახლა სრულ ყვავილს ა აყვავებულა და თავის სა საუკეთესო გაზაფხუულზეა – რააც ა არ ნიიშნავს, რომ ა ამ შემთხვევაში თვითქება სასიამოოვნო სუუნს გამოოჰყოოფს. ა აქააც ხალხის ინსტინქტი ყვირის: „თავისუუფლება ყველა ბატონისგან!“ და მას შემდეეგ, რააც მეცნიერებამ, ყველაზე ბეედნიერი შედეგებით, თავი დაანება თეეოლოგიას, რომლის „მსახური“ ის ძაალიან დიდი ხნის მანძილზე იყო, ის ახლა თავის გაუფრრთხილებლობასა და უგუნურებაში გვთავაზობს დავადგინოოთ კანონები ფილოსოოფიისთვის და თავის მხრიივ, ითამააშოს „ბატონის“ როოლი – რას ვამბობ! ფილოსოფოსობას თავისით.
მეცნიერება ცდილობდა თავისი თავის ბატონი ყოფილიიყო და ფილოსოოფიისგან თავის დააეღწია.
ფილოსოფიის თვითმონატრება საიენტიზმისთვის
დეეკარარტის, კანტის და ჰუუსერერლის ნააშრომებიდან თანამეედროვე ეპოქამდე ანრი ბერერგსონთან, განმეეორებადი თემა ჩნდება: ფილოსოოფიის თვითნებური მონატრების მცდელობა საიენტიზმისთვის.
მააგალითად, ემანუელ კანტის აპოდიქტიიკური უდაობის
კონცეეფცია, რომელიიც წარმოადგენს ცოოდნას, რომელიიც ა აუცილებლად ჭეშმარიტია და შეუძლებეელია ეჭვის შეტანა, და რომელიიც კონკრეეტუულად ეხება სიივრრცისა და დროის რეალურობააში (უუდავობააში) რწმენას, დოგმატურად არის მიღებული და მის მთელ ფილოსოფიას საფუძვლად უდევს.
კანტის ა აპოოდიიქტიკური უდააობის კონცეეფცია ა აღემატება მარარტიივ ძლიერ მტკიცებას
და წარარმოადგენს ააბსოლუუტური, უდავო ჭეეშმარიტების მტკიიცებას, რააც რელიიგიიურ დოოგმას ჰგავს. კანტის მკვლევარები ა ასე წერენ კანტის აღქმააზე რააციიონალურობის შესაახებ, რომელიც ა ამ კონცეეფციას ფუუნდამენტურად ეფუუძნება:
აღსანიშნავია, რომ კანტმა არასოოდეს განიხილა რაციონალობა როგორც ა ასეთი. ეს რთუულ ინტერპრეეტააციიულ ამოცანას ტოვებს: რა ა არის კანტის ზოგადი და პოზიტიიური ა აღქმა რაციონალობის შესახებ?
პირველ რიიგში, აღსანიშნავია კანტის გააბეედული მტკიიცება, რომ რააციიონალობა ა არის ჭეშმარიტების მსაჯი ყველა განაჩენში – ემპიირიიულში ა ასეევე მეტაფიზიკურშიიც. სამწუხაროოდ, მან ეს აზრი თითქმის არ განავითარა და ა ამ სა საკითხმა სა საოცრად ნააკლები ყურადღება მიიიპყრო ლიტერატურააში.
კანტისრააციიონალობაწყარო: plato.stanford.edu
რელიგიების მსგავსად, რააციიონალობის
ფუნდამენტური ბუნების განხილვის გამოოტოოვებით, კანტმა გაააბატონა არარსებობის ფუნდამენტური მისტერია აბსოლუტური ჭეშმარიტების მტკიიცებისთვის და ეს მოწმობს განზრახვის
შესახებ დაემყარებინა დოოგმატური საიენტიზმი, როოდესაც ა ამას მიივუუდგებით კანტის ფილოსოფიური პროეექტის დასააწყისში ნათლად დასმული მიიზნის ფონზე: მეცნიერების დააფუუძნება უდავო
სიზუსტით.
წმინდა გონების კრიტიკა (A რედაქციის წინასიტყვააობა - 1781):
ადამიანის რაციონალობას აქვს ეს უცნაური ბედი, რომ ცოდნის ერრთ-ერთ სახეობააში ის ტვირთდება კითხვებით, რომლებიიც, როოგოორც თავად რააციიონალობის ბუუნებით (რაზეც კანტმა ა არასოდეს უპირდააპიირო საუბარი გამარართა, დღევანდელი კანტის მკვლევრების თანახმად, რაც არსებობის მისტერიას უტოლდება), მას არ შეეუძლია იგნოორიირება, მააგრამ რომლებზეეც, რადგანაც ისინი მის ყველა ძალას ა აღემატება, ვერააფრით ვერ პასუუხობს... სუფთა რააციიონალობის კრიტიკა ... ახლა ყველაზე მნიიშვნელოვანი ამოცანაა მეტაფიზიკისთვის, როგორც მეცნიერებისთვის მომზადებითი დისციიპლინისთვის, რომელმააც უნდა შეეძლოს სა საკუუთარი მტკიცებების წარარმოოჩენა დოოგმატურად და მაათემატიიკური სიზუსტით...(A vii, A xv)
არსებობის მისტერიის მსგავსი გაბატონება ჩანს რენე დეკარტის ცნობილ მტკიცებააში cogito ergo sum (ვფიქრობ, ვარარსებობ
), რომელიც, კანტის ა აპოოდიიქტიკური უდააობის მსგავსად, ცდილობს დაამყაროს უუდავო ჭეეშმარიტება მეცნიერების დასაფუძნებლად.
ფილოსოფიის სვეტის
ეედმუნდ ჰუუსერერლის შრომებში, სუურვილი მეეცნიერების დაფუძნება სიზუსტით
თავიდანვეა დასახული და ჰუსერლი თავის წარსულ ფილოსოფიასაც კი მნიშვნელოოვნად შეეეხეედა, რასაც თანამეედროვეები და მკვლეევარები ღალატს
უწოოდებენ, რაათა ემსაახუროს პირველადი მიიზანი: მეცნიერების დააფუუძნება, რაც პრაქტიიკააში ნიიშნავს მეცნიერების დააშოორებას ფილოსოოფიისგან დოგმის მეეშვეობით
.
სებასტიან ლუუფტი (კუულტურის სიივრრცე, 2015):
ჰუსერლის ტრანსცენდენტული მორიგება... განპიირობებული იიყო ცოდნისათვის აბსოლუტური საფუძვლის მოძიების აუცილებლობით... ეს სა საფუუძველი მხოლოოდ ტრანსცენდენტურ ეგოოში შეიიძლებოოდა ყოფილიიყო ნაპოვნი... ეს ნააბიიჯი მისმა მიიუნხენისა და გეტინგენის სტუდენტებმა ა აღიიქვეს, როოგოორც ლოგიკური გამოკვლევების ა აღწერითი, პრე-თეორიიული დამოკიდებულების ღალატი.
ბერგსონის ა აღზეევება ფილოსოოფიის სვეეტად
ბერგსონის სტრატეეგიიულმა უნარარმა განზრახ დააემარცხებინა
საიენტიიზმის წინსვლისთვის და მისმა პოოზიიციიონირებამ ფილოსოფიისგან მეეცნიერების ემანსიიპააციის მოძრააობის წინა პლანზე თავისი ნაშრომით შემოქმეედებითი ევოლუუცია (1907), შესაძლოა, ყოფილიიყო მიიზეეზი, რის გამოოც ბერერგსონი ფილოსოფიის სვეტად აიიყვანეს, და არა მისი რეალური ფილოსოოფიიური წვლილის გამო.
ბერერგსონმა ნობელის პრემია მიიღო ა არა ფილოსოფიისთვის, არამეედ ლიტერატურისთვის, რააც გულისხმობს სტრატეეგიიულად წერის უნარარს.
ფილოსოფოსმა დისკუსიათა ფორუმზე მე მიყვარს ფილოსოფია
დასვა შემდეგი კითხვები, რომლებიც სიტუაციის შინაარსს გვიხსნის:
აჩვენეთ მაგალითები ამ
იმ დროის ყველაზე გენიალური ადამიანის. აჩვენეთ ბერგსონის ამ ცნობილი საოცარი სუპერგენიალური ფილოსოფიის მაგალითი.(2025) აინშტაინის ფილოსოფია წყარო: მე მიყვარს ფილოსოფიის ფორუმი
ამ კითხვებს ისაზრებოდა გამოეტანა: არ არსებობს მტკიცებულება, რომელიც დაასაბუთებდა, რომ ბერგსონი ყველა დროის უდიდესი ფილოსოფოსი
იყო.
კორუფცია
ბერგსონის დიდი სირცხვილი ფილოსოფიისთვის
, რამაც გამოიწვია დიდი უკან დახევა ფილოსოფიაში
ისტორიაში, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ შემთხვევითი იყო.
აინშტაინის თვითშეუსაბამო ქცევა მის პირად ჩანაწერებში, რაც გამოვლინდა პარაგრაფში , კორუფციის მაჩვენებელია.
ამ გამოძიებამ გამოავლინა, რომ ბერგსონმა, როგორც ჩანს, მიზანმიმართულად დათმო დებატები
სავარაუდო მეცნიერების უმაღლესი ინტერესებისთვის
(დარვინიზმი და მასთან დაკავშირებული საიენტიზმო), თვისება, რომელიც უკვე ჩანდა მის ნაშრომში შემოქმედებითი ევოლუცია 1907 წელს.